Diabeter

Nieuw onderzoek bevestigt: type 1 diabetes neemt nog steeds toe onder kinderen en jongeren. Dr. Henk-Jan Aanstoot, diabetoloog en diabetesonderzoeker bij Diabeter, legt uit en neemt je mee in de mogelijke oorzaken. 

Al enkele decennia is er een stijging te zien van het aantal nieuwe gevallen van type 1 diabetes onder kinderen en jongeren.  Deze week werden nieuwe resultaten gepubliceerd door de EURODIAB groep, waarin 26 regio's in 22 Europese landen hun gegevens tussen 1989 en 2013 delen. In deze periode kregen 84.000 kinderen van 0 tot en met 14 jaar type 1 diabetes. 

Elke 20 jaar een verdubbeling

De conclusie: de stijging in het aantal kinderen en jongeren dat type 1 diabetes krijgt, zet zich voort. Het aantal neemt elk jaar toe met 3,4%.  Elke 20 jaar tijd verdubbelt daarmee het aantal kinderen met type 1 diabetes. De stijging is het snelst in Polen (6,6% per jaar) en het laagste in Spanje (Catalonie). Dit onderzoek is belangrijk voor verder onderzoek naar het ontstaan, voorkomen en behandelen van type 1 diabetes bij kinderen.

In de afgelopen tijd waren er hoopvolle berichten uit de Verenigde Staten, Canada en Australië dat de toename van type 1 diabetes zou afvlakken. Europese landen laten dit dus niet zien. Wel zagen we een minder snelle stijging in de Europese landen met de meeste mensen (per 100.000 inwoners) met type 1 diabetes: Finland en Noorwegen. In het totaalbeeld blijkt helaas nu opnieuw dat type 1 diabetes onder kinderen en jongeren in alle andere landen nog steeds toeneemt met dezelfde 'snelheid' van ruim 3% per jaar.

Jonge kinderen en type 1 diabetes

Een ander belangrijk punt is dat we in eerdere studies een snellere toename zagen bij zeer jonge kinderen van 0 tot 4 jaar. Op sommige momenten bleek in perioden van 5 jaar, het aantal kinderen onder de 5 jaar dat type 1 diabetes kreeg te verdubbelen. Nu lijkt die toename in de leeftijd van 0 tot 4 jaar wat stabieler, maar is de incidentie (het aantal nieuwe gevallen) in een oudere groep, in de leeftijd van 4 tot 9 jaar, op hetzelfde niveau gekomen. Al met al gaan dus steeds meer kinderen onder de 9 jaar type 1 diabetes krijgen. In de groep van 10 tot 14 jarigen lijkt de toename wel iets te stabiliseren. Dit is overigens wel de leeftijdcategorie waar de meeste nieuwe gevallen van type 1 diabetes voorkomen. 

Kortom, was type 1 diabetes vroeger vooral een ziekte die vooral in de tienertijd startte, nu is het een ziekte geworden die op alle leeftijden kan toeslaan en ook nog steeds vaker voorkomt op alle leeftijden.

En type 1 diabetes in Nederland?

Nederland heeft pas sinds kort een nationaal diabetes register (DPARD) en doet nog niet mee in deze analyses. Wel zijn er Nederlandse gegevens gepubliceerd over de jaren 2014 en 2015) op basis van insulinegebruik bij kinderen. Eén studie keek daarvoor in gegevens van declaraties voor insuline in een Zorgverzekeringsdatabank (1) en de andere studie gebruikte insulinegebruik gegevens uit de database van de apothekers 2) en keek ook naar de groep van 15-19 jaar. 

Ook deze cijfers toonden dezelfde trend: ook in Nederland zien we steeds meer diabetes bij kinderen en jongeren en ook een verdubbeling in ongeveer 20 jaar.  De groei wordt uitgedrukt in incidentie. Dat is het aantal nieuwe type 1 diabetes patiënten per 100.000 mensen per jaar. De incidentie is vanaf de jaren '80 gestegen van 11 naar 25 kinderen per 100.000 in 2011.

In de figuur is deze trend van deze incidentie, met gegevens van beide studies, weergegeven. Ook is de verdeling over de verschillende leeftijdgroepen te zien. Ook in Nederland is er een neiging tot daling bij de jongste groep, de meeste nieuwe gevallen zien we in de groep van 10 tot 14 jaar.

Waardoor komt de toename?

Een bijzondere bevinding in de EURODIAB studie was dat er in vier gebieden (Noord-Rijn Westfalen, Saksen, Zwitserland en Oxford) een schommeling lijkt te bestaan in het voorkomen van type 1 diabetes. Sommige jaren stijgt de incidentie, gevolgd door enkele jaren dat deze weer daalt.  Zo'n wisselend voorkomen van type 1 diabetes is natuurlijk zeer interessant vanuit het oogpunt van hoe diabetes ontstaat. Zo'n periodiek effect doet denken aan een factor die van buiten komt, zoals een infectie. Dat is des te interessanter nu we weten dat type 1 diabetes weliswaar een autoimmuunziekte is, waarbij de grote schade door onze eigen afweercellen wordt veroorzaakt, maar dat  de oorzaak van deze afweervergissing in de insuline-makende betacellen ligt. Deze betacellen maakten misschien een infectie door en gingen daarna of daardoor 'foute' eiwitten maken. Dit proces heb ik uitgebreid beschreven in dit verhaal: Type 1 diabetes: van afweervergissing naar afleesvergissing.  

Infecties en type 1 diabetes?

Voor een 'infectieoorzaak' zijn argumenten te vinden, maar er is nooit een infectie-agens, dat wil zeggen een bacterie of virus, gevonden waarmee type 1 diabetes direct gelinkt kon worden. Wel worden speciale virusonderdelen van zogenaamde enterovirussen (diarreevirussen, zoals het coxsackie B4 virus) gevonden in de betacellen van mensen met type 1 diabetes. Ook lijkt een vaccinatie met een 'goedaardige' vorm van tuberculose-bacteriën (BCG) bescherming te bieden tegen het verder ontwikkelen van type 1 diabetes. Ook weten we dat opbouw van de darmflora ('poepbacteriën') een effect heeft op het ontwikkelen van type 1 diabetes, maar we missen nog de clou van deze relaties.Dat komt misschien doordat er een tijd kan zitten tussen afleesvergissing en afweervergissing, of doordat er een extra factor nodig is om na een afleesvergissing echt richting diabetes te gaan. Over een van de factoren, een in de betacellen gemaakte stof die ze beschermt tegen afweerreacties, meer in de volgende blog: Wat een nieuw ontdekte vorm van diabetes ons leert. 

Bibliografie

1.         Spaans EA, Gusdorf LM, Groenier KH, Brand PL, Veeze HJ, Reeser HM, et al. The incidence of type 1 diabetes is still increasing in the Netherlands, but has stabilised in children under five (Young DUDEs-1). Acta Paediatr. 2015;104(6):626-9.

2.         Fazeli Farsani S, Souverein PC, van der Vorst MM, Knibbe CA, Herings RM, de Boer A, et al. Increasing trends in the incidence and prevalence rates of type 1 diabetes among children and adolescents in the Netherlands. Pediatr Diabetes. 2014.