Diabeter

Door Dr. Dick Mul, kinderarts-endocrinoloog

---

Het grote Amerikaanse diabetescongres, dat van de ADA (American Diabetes Association) vond dit jaar - zoals ook veel andere congressen-, online plaats. Geen indrukken dus in dit verslag van onze reis of hoe de stad eruit ziet. Eigenlijk best saai, het nadeel van online een congres volgen is dat je vele uren achter de pc doorbrengt. Een uitgebreid programma met honderden presentaties en verslagen van onderzoek ligt voor je, en dan moet je daarin je weg vinden om de belangrijke dingen eruit te pikken: nieuwe inzichten, nieuwe medicijnen of apparaten….

Covid-19 en diabetes

Ik moet zeggen, het viel een beetje tegen wat dat betreft als we praten over kinderen met diabetes. Uiteraard heel veel over covid-19: hoe dat de zorg beïnvloed heeft, of dat gezorgd heeft voor meer kinderen bij wie diabetes werd vastgesteld (nee), of er meer kinderen met ontregeling waren bij de diagnose (ja, mogelijk doordat er later hulp werd gezocht in de covid-tijd) en ook werd er uitgebreid gerapporteerd over hoe men de zorg had vormgegeven in deze tijd.

Rijk en arm: ongelijkheid in zorg in Amerika

Ook veel over de gevolgen van de ongelijkheid in de Amerikaanse samenleving waar het gaat over toegang tot (diabetes)zorg. Er zijn grote verschillen in wie zich techniek (pomp met of zonder sensor) kan veroorloven: dat zijn vaker hoger opgeleiden, meer 'white americans', met hogere inkomens, wie privé verzekerd is in plaats van publiek… Dat maakt dat er tweedeling in de zorg ontstaat, en er hartverscheurende situaties ontstaan. Ik noemde dat ook al in het verslag uit 2019 uit San Francisco: dat alleen al het kopen van insuline voor sommigen problematisch is.

Ik realiseer me dan elke keer weer hoe bevoorrecht we zijn in ons eigen land met het niveau van zorg en de toegang tot diabeteszorg, hoewel we ook hier ongelijkheid kunnen ervaren in wat wel en niet kan. Iets wat los van de toegang tot zorg speelt, is het vaak voorkomen van type 2 diabetes in de afgelopen jaren bij kinderen, vooral die met een 'non-hispanic black  en 'american indian' achtergrond. Hier zien we een toename van nieuwe gevallen met  6 tot7% per jaar, vooral in de leeftijdsgroep 15 tot 19 jaar.

Handen op de rug voor het beste resultaat

Wat is er dan te melden… Op het gebied van de technologie blijft de algemene lijn dat de nieuwe gecombineerde pomp/sensor systemen allemaal leiden tot hoge percentages Time in Range (TIR, glucose tussen 4 en 10 mmol/L). Of dat nu is van Medtronic, Tandem of Omnipod, of van nieuwere spelers als een systeem uit Cambridge. De meeste systemen hebben ook hoge tevredenheid van gebruikers gemeld, maar overal geldt dat het wel nodig is het automatische systeem zijn werk te laten doen. Dus de handen op de rug te houden, behalve als je gaat bolussen voor de koolhydraten. Verbeteringen van de materialen rondom deze systemen, bijvoorbeeld een pompnaald en sensor in 1 plakker, en sensoren die niet meer gecallibreerd hoeven te worden zijn al dichtbij.

Snellere inzet van diabetestechnologie na diagnose

Wat we meer zullen gaan zien is vroegere inzet van techniek na de diagnose. Dat doen we nu al bij kinderen met een nieuwe diagnose, waar veel eerder dan vroeger een FreeStyle Libre ingezet wordt in plaats van vingerprikmetingen. In een studie van Stanford University bleek snel (dat wil zeggen na ongeveer een week) inzetten van een sensor (Dexcom in dit geval), te leiden tot een lager HbA1c in het eerste jaar. Daarbij moet aangetekend worden dat de Amerikaanse behandelteams ook een nieuw educatieprogramma voor patiënten waren begonnen. We weten al heel lang dat de training en educatie onmisbaar is. Zowel vlak na de diagnose van type 1 diabetes, maar ook bij elke nieuwe stap in de behandeling (insulinepomp, glucosesensor etc).  
Mogelijk doen wij het bij Diabeter dus uiteindelijk nog wat beter, omdat we al heel lang het grote belang van goede training in de zorg hebben meegenomen.

Inhaleerbare insuline in onderzoek

Op het gebied van nieuwe medicijnen is er niet veel nieuws. Wel een studie met insuline die geïnhaleerd kan worden, de eerste studie bij kinderen. Dat zag er qua veiligheid en werking wel goed uit, maar de belangrijke volgende stap zal nu zijn hoe het ingezet moet worden in de behandeling en of je er precies genoeg mee kunt doseren.

Koolhydraten tellen: hoe lang nog?

Interessante vraag is hoe, met de toename van het aantal technische oplosssingen, het lang het nog nodig blijft om koolhydraten te tellen. Het antwoord voor nu is dat daar, voor spuiten, voor de pomp en voor semi/closed loop systemen nog niet aan te ontkomen valt. Goede kennis van wat je aan koolhydraten eet blijft belangrijk. Onze dietisten geven hier tips over nauwkeurig koolhydraten tellen. Dat zal zo zijn tot het moment waarop de échte kunstmatige alvleesklier op de markt komt. Dat is nog niet zover. We zijn al een heel eind, met systemen die een time in range van 80% of meer kunnen opleveren. Maar zoals hier eerder is gezegd, goed geregeld zijn is nog altijd niet ´normaal´ en alle stappen die we kunnen doen naar genezing of nóg betere regeling zullen we niet nalaten.

Uitstel van diabetes bij mensen met een verhoogd risico

Tenslotte was een belangrijk onderwerp of er mogelijkheden zijn om het risico op diabetes vroegtijdig vast te stellen. Het antwoord is ja. Maar kun je iets doen wanneer je weet dat iemand op weg is naar diabetes? Op die laatste vraag begint een voorzichtig positief antwoord te komen. Ik schreef 2 jaar geleden over een medicijn dat diabetes kan uitstellen bij mensen met een verhoogd risico op diabetes. Kort geleden is een vervolg hiervan gepubliceerd, die de eerste resultaten bevestigt, en aangeeft dat diabetes langdurig (jaren) uitgesteld kan worden.

Uitstel dus, geen afstel. Op het moment dat dit medicijn wordt vrijgegeven hebben we een heel nieuwe situatie voor mensen (vaak familieleden van diabetespatiënten) met een hoge kans op het krijgen van diabetes. Let wel, het is een medicijn dat 14 dagen met een infuus gegeven moet worden en de afweer beïnvloedt.Op dit moment is de algemene aanbeveling van behandelaars en onderzoekers nog dat screenen alleen zinvol is in studieverband, mede omdat er nog geen medicijn is. Maar dat ´nog niet´ wordt hopelijk binnen niet al te lange tijd verleden tijd.

Ik heb mij hier een beetje beperkt tot wat meer medische zaken. Er is op dit congres echter ook altijd veel aandacht voor de psychologische en psychosociale aspecten van diabetes(zorg).

Onze afdeling research

We blijven bij Diabeter ook hard bezig met onderzoek. Naast de artsen die meedoen noem ik ook met nadruk het belangrijke ondersteunende werk van researchmedewerkers Pim Dekker, Martine de Vries, Katja Zuur en Erwin Birnie. En ook is het fijn samen te werken met onze psycholoog dr. Giesje Nefs, die haar werk als psycholoog op locatie Schiphol combineert met onderzoek bij ons en het Radboud UMC.

Tot slot

Een congres is altijd weer inspirerend, als je kijkt hoeveel mensen zich met overgave richten op het uitzoeken van van alles en nog wat, gericht op betere zorg en betere uitkomsten. Weliswaar konden we dit jaar geen koffie drinken of een pancake eten met internationale collega’s. Maar toch wel weer ideeën opgedaan. We zullen moeten zien hoe de toekomst van medische congressen eruit gaat zien. Ik denk dat het niet goed is alleen maar deze online vormen aan te houden. Juist in het contact in de wandelgangen kunnen mooie dingen ontstaan die leiden tot nieuwe ideeën en nieuwe gedachten. Maar we komen te zijner tijd wel weer terug met verslaglegging van congressen. En dan hoort u wel of we dat vanachter een bureau hebben gevolgd, of toch weer even een goed gekoeld congresgebouw hebben bezocht!