NIEUWSBERICHT
Diabetescomplicaties: hoe zit dat ook al weer?
Door dr. Henk-Jan Aanstoot, medisch directeur Diabeter
Ik hoor vaak: 'maar complicaties horen toch gewoon bij type 1 diabetes (T1D)?' Complicaties lijken dan wel een 'vast onderdeel' van type 1 diabetes, maar dat zijn ze niet: als je de glucose goed kunt regelen, vermindert de kans en als je normale glucosewaarden zou hebben komen ze zelfs niet voor. Net als andere mensen zonder diabetes zou je dan wel vergelijkbare problemen kunnen krijgen, maar dat is 'gewone' veroudering. Daar is nog niets aan te doen…
Type 1 diabetes, complicaties, glucose en veroudering
Andere factoren (bloeddruk, vetten, bewegingstekort, erfelijke aanleg, etc.) spelen dan een rol. Hoe zit dat met complicaties, veroudering en diabetes? Hier een overzicht:
Complicaties = versneld verouderen
De wanden van al onze bloedvaten (groot en klein) moeten in goede conditie blijven en liefst een zo glad mogelijk oppervlakte hebben om het bloed goed te laten stromen. Dat houden we in stand door de cellen die de bloedvaten bekleden (endotheelcellen) zo nodig te repareren. Normaal gesproken kan je lichaam wel 70 tot 80 jaar lang voor dat bloedvat-onderhoud zorgen. Natuurlijk zijn er verschillen tussen mensen: die worden door erfelijke factoren (genen) mede bepaald.
Er zijn echter situaties die vaker om een bloedvat-reparatie zullen vragen: te hoge bloeddruk, roken, te veel ongezond cholesterol (LDL-cholesterol). En jawel, ook afwijkende glucosewaardes veroorzaken schade en vragen vaker om bloedvat-reparaties. En zo 'verbruik' je als het ware te snel je 'reparatiecapaciteit' en krijg je in plaats van op hoge leeftijd soms al tientallen jaren eerder 'broze vaten'. Die versnelde veroudering monden uit in complicaties. Je kan dus ook zeggen dat type 1 diabetes door te hoge, te lage of te schommelende glucosewaardes een versnelde veroudering geeft, wat zich uit als complicaties. Complicaties die normaal pas op hoge leeftijd voorkomen.
Voorkomen is beter dan genezen
Complicaties ontstaan door langdurig te hoge, te lage (ja, ook door hypo's krijg je vaatschade: zie deze blog) en te schommelende glucosewaardes.
Glucose is een essentiële brandstof in al onze lichaamscellen, maar te veel glucose is gevaarlijk! Dan versuikeren onderdelen van ons lichaam zoals eiwitten en enzymen. Die werken dan niet meer goed. Dat geldt ook voor onze bloedvaten, de belangrijkste transportwegen in ons lichaam. Bij type 1 diabetes is het hele glucoseregelsysteem grotendeels defect en dat betreft dat niet alleen de insulinefabriek, maar met name ook de glucosesensor en het daaraan gekoppelde regelmechaniek. Bij zo'n grotendeels defect glucoseregelsysteem lopen weefsels, bloedvaten, organen, kortom het hele lichaam schade op door te hoge, te lage en te schommelende glucosewaardes.
Complicaties ontstaan langzaam: hoe te stoppen?
Het duurt meestal zo'n 10 tot 20 jaar voor de eerste problemen zich openbaren. Wel zijn er al eerder meetbare veranderingen in bloedvaten en zenuwen zoals het promotie-onderzoek van Josine van der Heyden bij Diabeter liet zien waar na zo'n 6 jaar diabetes bij tieners al afwijkingen in bloedvaten en zenuwen kunnen worden gezien. Nog geen complicaties, maar al wel de 'basis' daarvan (1-3).
Al in 1993 (4) werd in een groot Amerikaans onderzoek DCCT: Diabetes control and Complications study) definitief vastgesteld dat glucose de oorzaak is van diabetescomplicaties.Tot dat moment was daar nog twijfel over: zou een goede glucoseregeling echt diabetescomplicaties voorkomen? Ja, dat bleek wel degelijk zo te zijn en dat niet alleen: veel complicaties werden door een goede glucoseregeling zelfs gestopt en deels 'teruggedraaid'.
In de jaren hierna is die kennis verder uitgebreid (DCCT/EDIC studies) en bleken zowel de micro- als de macrovasculaire complicaties voor een overgroot deel veroorzaakt door slechte glucoseregeling (5).
Maar belangrijker is dat we weten dat een goede regeling het risico op complicaties vermindert. In de al genoemde DCCT/EDIC studie werd een groep patiënten jarenlang intensiever begeleid en behandeld dan een controlegroep. Wat bleek? De 9-jaar lange intensievere behandeling (lager HbA1c, gemiddeld 7.0% / 53 mmol/mol) verlaagde de kans op hart- en vaatziekten met 42% ten opzichte van de controlegroep (HbA1c gemiddeld 9.0%/75 mmol/mol)(4). Die 2% (20 mmol/mol)halveerde bijna de kans op microvasculaire complicaties! Kortom: betere regeling gaf minder complicaties en een langer leven.
Niet voor niets schrijft de NDF (Nederlandse Diabetes Federatie):
'Hoe langer een patiënt diabetes mellitus heeft en hoe langer de glucosewaarden zich buiten de streefwaarden bevinden, des te slechter de prognose. Maar daar tegenover staat: hoe hoger het percentage tijd binnen de streefwaarden, hoe groter de kans dat de morbiditeit en mortaliteit gelijk zou kunnen worden aan mensen zonder diabetes mellitus' (6).
De oplossing klinkt simpel: verbeter/normaliseer je glucosewaardes. Maar zoals je weet is dat met minstens 42 factoren die daarbij betrokken zijn een hele klus. Maar techniek gaat uitkomst bieden.
Bibliografie
- van der Heyden J, van der Meer P, Birnie E, de Coo IF, Castro Cabezas M, Ozcan B, et al. Decreased excitability of the distal motor nerve of young patients with type 1 diabetes mellitus. Pediatr Diabetes. 2013;14(7):519-25.
- van der Heyden JC, Birnie E, Bovenberg SA, Cabezas MC, van der Meulen N, Mul D, et al. Do traditional cardiovascular risk factors solely explain intima-media thickening in youth with type 1 diabetes? J Diabetes Complications. 2016;30(6):1137-43.
- van der Heyden JC, Birnie E, Mul D, Bovenberg S, Veeze HJ, Aanstoot HJ. Increased skin autofluorescence of children and adolescents with type 1 diabetes despite a well-controlled HbA1c: results from a cohort study. BMC Endocr Disord. 2016;16(1):49.
- DCCTstudygroup. The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. The Diabetes Control and Complications Trial Research Group. N Engl J Med. 1993;329(14):977-86.
- Nathan D, Bayless M, Cleary P, Genuth S, Gubitosi-Klug R, Lachin J, et al. Diabetes control and complications trial/epidemiology of diabetes interventions and complications study at 30 years: advances and contributions. Diabetes. 2013;62(12):3976-86.
- NDF NDF. Kwaliteitscriteria voor optimale en doelmatige inzet FGM en CGM. Amersfoort: NDF; 2020.
