NIEUWSBERICHT
Coronavirus, de betacel en diabetes
Coronavirus SARS-CoV-2, COVID-19, de betacel en diabetes: nieuwe gegevens over een verdachte relatie
Nieuwe cijfers uit de VS laten (net als al in Engeland ) zien dat mensen met (type 1) diabetes ook een ernstig verlopende COVID-19 infectie kunnen doormaken en er soms aan zijn overleden. Dr. Henk-Jan Aanstoot, diabetesonderzoeker, over deze recente data en wat we nu verder weten over corona en diabetes.
Neem het coronavirus serieus, ook nu nog!
Op 30 mei schreven we al 'neem het coronavirus serieus!' Gegevens uit Engeland lieten zien dat mensen met (type 1) diabetes en de andere bekende risico's zoals leeftijd en slechte glucoseregeling, ook vaker het slachtoffer werden van een ernstig verlopende COVID-19 infectie en er ook vaker eraan overleden.
Inmiddels zijn er deze week nieuwe cijfers uit de VS gekomen die hetzelfde beeld laten zien. Een aantal grote diabetescentra hebben een registratiesysteem opgezet (T1D Exchange) waarbij ze alle gevallen van mensen met type 1 die COVID-19 krijgen verzamelen (T1DX-QI). Het is nog een beperkt onderzoek, maar de tendens is hetzelfde.
De betacel als doelwit voor het coronavirus
Ook blijkt SARS-Co-V-2 , het coronavirus dat COVID-19 veroorzaakt, een zekere voorkeur te hebben om de insulineproducerende betacellen te infecteren. Er zijn enkele berichten zijn over plotseling opgetreden (type 1) diabetes na COVID-19. Ook bij type 2 diabetes is het coronavirus genoemd als mogelijke factor bij het ontstaan. Toch is er nog niets zeker. Nieuw onderzoek laat echter wel zien dat de betacel wel degelijk een doelwit is van het coronavirus. We moeten op blijven letten en corona / COVID-19 serieus blijven nemen! Met allerlei persberichten en interpretaties hieronder een samenvatting.
COVID-19 bij mensen met type 1 diabetes
In de genoemde studie over mensen met type 1 diabetes die COVID-19 kregen, werden de gegevens van 64 mensen gepresenteerd. Net als in Nederland is het testbeleid in de VS niet een standaardonderdeel van het beleid geweest. Bij 31 mensen was de diagnose COVID-19 gesteld op de bekende symptomen maar was geen (PRC) test beschikbaar. Hoe dan ook waren die symptomen zo duidelijk dat ze samen werden gevoegd met de mensen die wel getest waren.
De helft van de mensen had fors verhoogde bloedglucosewaarden tijdens de infectie. Hypo's kwamen veel minder vaak voor (5 van de 61 en 3x ernstige hypo) en bij 19 van de 61 mensen (30%) leidde dat uiteindelijk tot een ernstige verzuring (DKA diabetische ketoacidose). Dat vereist een ziekenhuisopname. In totaal werden 25 van de 61 mensen in het ziekenhuis opgenomen en belandden er 14 (1 op de 5) op de Intensive Care. Twee mensen overleden (3%).
50% had ernstig beloop
Samengevat is de impact van COVID-19 op type 1 diabetes groot. Bij ongeveer de helft was er sprake van een min of meer ernstig beloop. Weliswaar is de zorg voor mensen met T1D in de VS anders, maar de deelnemende centra staan bekend om hun goede zorg. Ook zijn het voorlopige gegevens, maar ze laten wel weer duidelijk zien hoe de invloed van dit virus kan zijn op type 1 diabetes. Hier geldt: voorkomen is beter dan genezen dus volg de (nieuwe) regels en houd de 1,5 meter regel in stand! Meer over dit onderzoek bijvoorbeeld op ABCnews.
Corona en de beta-cel: oorzaak diabetes?
Op 24 juni kwam het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Nature met een wat alarmerende titel 'Steeds meer aanwijzingen dat corona diabetes triggert'. In dit nieuwsartikel wordt een voorbeeld gegeven van een Duitse jongen die niet lang nadat hij COVID-19 ontwikkelde, met hoge glucosewaardes en ketonen/verzuring werd opgenomen met nieuwe diabetes. Inmiddels zijn er een handvol van dergelijke situatie beschreven.
Toeval, relatie of oorzaak?
We weten dat als iemand type 1 diabetes krijgt, de persoon al langer 'onderweg' is naar het moment waarop er uiteindelijk te weinig insuline is en de bekende symptomen kunnen ontstaan. Een infectie of andere vorm van stress, vraagt om meer insuline. Daardoor kan een infectie of een andere belasting (stress, ziektes, medicijnen) een op handen zijnde type 1 diabetes versneld laten 'doorbreken'. Ook een virusinfectie als COVID-19 vraagt om meer insuline en kan de type 1 diabetes die al onderweg is versnellen. Dat betekent geen direct verband tussen de infectie en de betacel, maar het ziek-zijn zelf dat de 'trigger' is.
Toch ook 'iets' met de betacel
Toch zijn er meer aanwijzingen die aangeven dat er wellicht iets is tussen het coronavirus en de betacel. Allereerst zijn betacellen hoog gespecialiseerde cellen: kampioen in het maken van een belangrijk eiwit-insuline. Die productie en specialisatie komt met een prijs: alles is op insulineproductie gericht en heeft ervoor gezorgd dat betacellen een slecht 'verdedigingssystemen' over hebben en daardoor vatbaarder zijn voor bedreigingen als virussen. Ze hebben nauwelijks zelf nog een 'verdediging'. Er zijn voorbeelden van virussen (zoals het coxsackie B4 virus en recent werd hier het rotavirus beschreven als aan t1d gerelateerd virus) die de betacel infecteren en daarmee gevoelig maken voor afleesfouten en afweerreacties die tot (Type 1) diabetes kunnen leiden.
ACE2 receptor: Corona-plakband
Daarnaast gebruiken weefsels en cellen die betrokken zijn bij de glucosestofwisseling voor hun werk bepaalde antennes om onderling te kunnen communiceren. Een van die antennes is de ACE2-receptor, genoemd naar het enzym angiotensine-converting enzyme dat dergelijke communicatiesignalen produceert. Die ACE2 receptor is essentieel voor de functie van die cellen en weefsels, onder meer om de bloeddruk te regelen en om ontstekingen te herstellen. Maar het coronavirus is zo 'slim' geweest om een eiwit te maken waarmee het zich kan vastplakken op de ACE2-receptor, zodat hij vervolgens de cel kan infecteren.
Eenmaal in die cel zorgt het virus dat die cellen alle taken verliezen en alleen nog maar nieuwe virussen gaat maken. Daardoor gaan de cellen uiteindelijk dood. In de eilandjes van Langerhans hebben insulineproducerende betacellen, maar ook de glucagon-makende alfa-cellen veel ACE2 receptoren en daarmee zouden ze vatbaar kunnen zijn voor Corona SARS-CoV-2.
Organoiden, betacellen en corona-infecties
Onderzoekers wilden daarom weten wat er met de alfa- en betacellen gebeurt als ze geïnfecteerd worden met het coronavirus. Om dat in veilige condities te doen en om met menselijke cellen te werken in plaats van met proefdieren, gebruikten ze weefselgroepjes/klompjes die in het laboratorium uit menselijke stamcellen waren gemaakt, zogenaamde organoïden. Van de diverse weefseltypes die zo gekweekt werden, bleken menselijke alfa- (glucagon) en betacellen (insuline) makkelijk geïnfecteerd te worden met het coronavirus. Ook werd hun bescherming ontregeld door het coronavirus (net als bij mensen met de infectie). De onderzoekers bevestigden deze bevindingen in menselijke eilandjes van Langerhans (van donoren): het coronavirus kan betacellen infecteren en de cel drastisch ontregelen of zelfs laten dood gaan.
Coronavirus oorzaak diabetes? Te vroeg voor definitieve conclusies
Het is dus niet ondenkbaar dat SARS-CoV-2 bij mensen een betacel'-ontsteking' kan veroorzaken, maar daarmee is een directe relatie met het ontstaan van diabetes nog niet bewezen. Wel zou een ontsteking in en rond de betacellen kunnen leiden tot een afleesvergissing en bij mensen met de genetische vatbaarheid voor type 1 diabetes een 'afweervergissing' teweeg kunnen brengen, namelijk het aanvallen van de eigen betacellen. Ook is het mogelijk dat hierdoor een andere vorm van diabetes ontstaat, waarbij de betacellen direct door een virus dood gaan en er helemaal geen verdere type 1 kenmerken voorkomen. Tenslotte zou een virusinfectie met corona de betacellen ziek kunnen maken, waardoor ze minder goed gaan werken.
Nieuw onderzoek
Kortom, geen bewijzen maar er is wel alertheid nodig om te weten te komen of corona met het krijgen van diabetes te maken heeft. Wij zullen alert blijven om verdere gegevens te verzamelen. Internationaal zijn er al enkele initiatieven om dit goed uit te zoeken en daar zullen we bij proberen aan te haken.
Bent u onder behandeling bij Diabeter en heeft u Corona /COVID-19 doorgemaakt? Laat het ons weten, ook als u (nog) niet definitief getest bent hierop. In ons Biomarkeronderzoek doen 600 mensen mee aan het verdere beloop van hun diabetes. Ook daar kunnen we kijken naar links met COVID-19 tussen nu en enige tijd terug. Tenslotte zullen we bij nieuwe gevallen van (type 1) diabetes vragen om gegevens en eventueel extra testen inzetten.
Blijf ook alert
Ook als er (hopelijk!) geen link bestaat tussen corona en diabetes, kan alle ellende en verdriet die dit virus tot nu toe al heeft gebracht wellicht toch nog helpen om weer meer te begrijpen van de ingewikkelde betacel, de afweer en glucoseregeling. Heeft u ideeën of bijzonderheden? Laat het ons weten! En we kunnen het niet vaak genoeg zeggen: volg de coronaregels.
