Hypo | Hyper | Hypoglykemie | Hyperglykemie
Hypo's en hypers
Hypo (hypoglykemie)
Bij een hypo (voluit: hypoglykemie) is het bloedsuiker te laag. Er zit te weinig bloedglucose (bloedsuiker) in je bloed. Je hebt een hypo als je bloedglucose lager is dan 3,9 mmol/l. Ook mensen zonder diabetes kunnen bloedglucosewaardes onder de 3,9 mmol/l, maar hun lichaam is in staat dit zelf op te lossen. Een hypo kan ontstaan doordat je te weinig eet, te veel actieve insuline in je lichaam hebt of te lang een lichamelijke inspanning levert zonder genoeg koolhydraten binnen te krijgen. Dit geeft vaak een naar gevoel. Het is een signaal van je lichaam om tot actie over te gaan.
Zo snel mogelijk oplossen
Het is belangrijk om een hypo zo snel mogelijk op te lossen, niet alleen om het nare gevoel kwijt te raken, maar ook om een ernstige hypo, waarbij je buiten bewustzijn kunt raken, te voorkomen. Bij metingen in de bloedvaten blijken bij forse hypo's die langer dan 30 minuten kunnen duren allerlei schadelijke stoffen te ontstaan die slecht zijn voor de bloedvaten, net zoals dat bij hoge (hyper) waardes gebeurt. Bloed wordt er lokaal stroperiger van (viscositeit) en de kans op kleine stolsels (trombose) neemt toe. Daarover schreef onze arts. dr. Henk-Jan Aanstoot een blog: Hypoglykemie: ook een langetermijn complicatie van diabetes
Hoe een hypo voelt kunnen we misschien het beste uitleggen met deze video van Jarah Simons (23) van juni 2017. Hij heeft diabetes type 1 en kreeg een hypo tijdens het maken van een video bij Diabeter, waarbij hij Wietske Wits interviewde, helaas zelf ook ervaringsdeskundige op het gebied van hypo's:
Jarah (vlogger) en Wietske bij Diabeter
Kenmerken van een hypo:
Lichamelijke reacties:
- honger hebben
- moe zijn
- trillen, zweten
- bleek zien
- hartkloppingen / bonzend hart
- tintelingen / gevoelloosheid van lip/tong/vingers
- spierzwakte (gevoel van slapte)
Neurologische reacties, veroorzaakt door een tekort aan glucose in het centrale zenuwstelsel:
- wazig zien, afwijking van kleurwaarneming
- hoofdpijn
- duizeligheid
- concentratiestoornis
- humeurwisselingen, plotselinge boosheid of agressie
- controleverlies
- slaperigheid
- bewustzijnsdaling
Dit zijn algemene symptomen, maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat jouw lichaam nog extra symptomen vertonen, die niet in de bovengenoemde lijst voorkomen.
Het is belangrijk een hypo zo snel mogelijk op te lossen. Niet alleen om flauwvallen te voorkomen: Als je lichaam langere tijd of regelmatig hypo's doormaakt, kan het zijn dat je de verschijnselen ervan niet meer ervaart. Dit noemen we hypo-unawareness. Je voelt een hypo dan niet meer aankomen. De lichamelijke reacties verdwijnen dus, maar de neurologische gevolgen voor je hersenen blijven.
Uiteraard kun je met een hypo niet veilig deelnemen aan het verkeer. Meet daarom je bloedglucosewaarde een half uur voordat je op pad gaat. Zo weet je of je veilig de weg op gaat. Onderweg zorg je ervoor dat je druivensuiker (snelwerkende koolhydraten) binnen handbereik hebt.
Wat doe je bij een hypoglykemie?
Je hebt glucose nodig om het tekort in het bloed zo snel mogelijk aan te vullen. Hiervoor heb je snelwerkende koolhydraten nodig. De hoeveelheid hangt van van je lichaamsgewicht. Bij pentherapie (insuline spuiten) adviseren wij 0,5 gram koolhydraten per kilo lichaamsgewicht, met een maximum van 20 gram koolhydraten, uitgaande van een basaalinsuline van 30 tot 35%. Als je een insulinepomp hebt, adviseren wij 0,3 gram koolhydraten per kilo lichaamsgewicht, met een maximum van 12 gram koolhydraten, uitgaande van een basaalstand van 20 tot 30%. Bij de allernieuwste insulinepompen zoals de 780G zien we dat je nog minder koolhydraten nodig hebt om een hypo op te lossen. Volg in alle gevallen altijd het advies van je arts of diabetesverpleegkundige. Meestal zie je bij je FGM- of CGM-sensor de lijn langzaam oplopen. Hou daarna ook goed in de gaten hoe je je voelt. Probeer te voorkomen dat je te lang in een hypo blijft zitten.
Soorten koolhydraten bij een hypo:
Belangrijk is dat je snelwerkende koolhydraten tot je neemt. We kennen de volgende soorten:
Glucose: bij een hypo wil je dat de glucosewaarden SNEL stijgen. Glucose geeft met 10 tot 20 minuten een snelle stijging waardoor je je beter gaat voelen, na 45 minuten bereik je de piek van de stijging. Glucose is verkrijgbaar in tabletten (bijv. Dextro) en als poeder.
Fructose (vruchtensuiker) beïnvloedt de bloedglucose niet rechtstreeks en geeft pas later een stijging. Het wordt vooral opgenomen in de levercellen (zonder de hulp van insuline), waar het wordt omgezet in glucose. Fruitsappen en de meeste limonadesiropen bevatten fructose en geven een langzamere stijging van de bloedglucose. Daarom zijn ze minder geschikt om een hypo te behandelen, de fructose werkt te langzaam en er bestaat een grotere kans om door te te schieten naar te hoge bloedglucosewaarden. Normale suiker bestaat uit zowel glucose als fructose. Het zal daarom niet zo'n snelle stijging geven als dezelfde hoeveelheid pure glucose.
Sacharose is een koolhydraat dat bestaat uit een glucose- en een fructosedeel. Ook invertsuiker, glucose-fructosesiroop, honing bestaat voor een groot deel uit fructose. Het helpt wel, maar het kan zijn dat je er meer van nodig hebt om het snelle effect te bereiken. Het nadeel hiervan is dat later hyperglycemie op treedt. Je hebt meer glucose nodig om het effect in het begin net zo groot te laten zijn als gewone glucose. Later krijg je nog een stijging doordat dan pas het fructosedeel wordt omgezet in glucose. Je hebt het risico dat je dan juist te hoge glucosewaardes krijgt.
Wat kun je nu het beste nemen als je een hypo hebt:
Het meest effectief om een hypo te behandelen is druivensuiker of glucose. Deze snelle koolhydraat heeft voor ons echt de voorkeur.
| Glucoseproduct: | Vorm: | Hoeveelheid glucose / tablet: |
|---|---|---|
| Dextro | 1 tablet | 3 gram glucose |
| Dextrose Kruidvat | 1 tablet | 2,2 gram glucose |
| Glucopep | 1 tablet | 2,2 gram glucose |
| Dex4 | 1 tablet | 4 gram glucose |
| Glucosepoeder Dextropur *) | 1 eetlepel = 10 gram oplossen in water | 10 gram glucose |
*) Verkrijgbaar bij apotheek of drogist.
Heb je geen druivensuiker bij de hand, kies dan een sportdrank met glucose of sacharose of frisdrank / vruchtendrank met suiker (cola, 7-up). Het belangrijkste is dat de hypo wordt opgelost zodat jij je weer beter gaat voelen.
Kijk op het etiket voor informatie over de soort en de hoeveelheid koolhydraten. Kies geen sportdrank met isomaltose e.d., dit werkt te traag. Voorbeeld van sportdrank is 100 ml AA High Energy, dat goed is voor 16,5 koolhydraten. Een glas cola van 150 ml is 15 koolhydraten. Een alternatief is een flinke schep of klontjes suiker (door de thee) of limonadesiroop met suiker. Let op; het assortiment limonadesiropen is heel groot, kijk goed op het etiket voor soort en hoeveelheid koolhydraten, kies NIET voor siropen met zoetstof want daar zitten geen snelle koolhydraten in. Weet dat 10 ml pure siroop vaak 7 gram koolhydraten bevat.
Sporten en de kans op een hypoglykemie
Het is een veelgehoorde angst van mensen met diabetes: een hypo krijgen door het sporten. We geven je graag de tips en onze patienten de ondersteuning om juist wel te gaan sporten. Beweging en sport is juist belangrijk om je goed te voelen en speelt een belangrijke rol in je insulinegevoeligheid. Bij Diabeter adviseren we dus altijd om wel te blijven sporten. Heb je vragen of twijfels over diabetes en sport, bespreek dit dan vooral met je behandelteam. Lees verder
Maatwerk
De in type 1 diabetes gespecialiseerde artsen en diabetesverpleegkundigen bij Diabeter begeleiden dagelijks mensen met type 1 diabetes. Heb je vaak hypo's, dan gaan we samen met jou naar oplossingen zoeken die ervoor zorgen dat je klachten verminderen. Hun adviezen zijn altijd afgestemd op jou, je levensstijl en je wensen.
Hyper (hyperglykemie)
Het omgekeerde van een hypo is een hyper (voluit: hyperglykemie). De bloedsuikerspiegel is dan te hoog, dat wil zeggen boven de 11.1 mmol/l. Een hyper geeft aan dat je te weinig of geen insuline in je lichaam hebt zitten. Oorzaken kunnen zijn te weinig insuline je lijf inbrengen ten opzichte van het aantal koolhydraten dat je hebt gegeten, stress of ziekte.
Kenmerken van een hyper:
Bij een hyper komen op korte termijn verschillende symptomen voor, die niet altijd direct bij een hogere waarde opgemerkt worden. Veel voorkomende symptomen zijn:
- dorst, droge tong
- moeheid, slaperigheid
- veel plassen
- mogelijk plotselinge humeurigheid, snel boos worden
- hoofdpijn
- concentratieproblemen
- roodheid
- troebel zien
Wanneer er sprake is van ketonen (verzuring van het lichaam) kan misselijkheid en/of braken voorkomen. Andere symptomen kunnen een adem zijn die naar aceton ruikt en een versnelde ademhaling. Soms kan iemand ook moeite hebben met ademen. Neem in bovengenoemde contact op met de spoedlijn van je behandelteam.
Wat doe je bij een hyper?
Wat je moet doen bij een hyper hangt af van de glucosewaarde. Soms volstaat extra insuline toedienen volgens het behandelschema en een extra glucosemeting. Heb je vaker een hyper of is je waarde sterk verhoogd, overleg dan met het behandelteam of bel de Diabeter spoedlijn voor (ouders) van patienten met type 1 diabetes 088-2807277, optie 1. Je krijgt dan meteen (24 uur per dag / 7 dagen per week) een van onze in type 1 diabetes gespecialiseerde artsen of diabetesverpleegkundigen aan de lijn voor advies.
Over welke waardes hebben we het eigenlijk en wat moet je dan doen?
20.0 mmol/l - hoog: dreigende keto-acidose.
Overleg met onze spoedlijn en vermeld het dagtotaal aan insuline. Geef extra insuline via pomp of pen volgens de instructie van de dienstdoende arts of diabetesverpleegkundige en conform de richtlijnen in de Diabeter app. Controleer je glucosewaarde na 30 minuten tot 1 uur. Verricht geen inspanning of doe geen sport bij deze waarden.
15.0 - 19.9 mmol/l: dreigende ontregeling.
Geef extra insuline via pomp of pen volgens het advies in onze Diabeter App en bel met je behandelteam (kantoortijden). Bij herhaling spoedlijn bellen en vermeld het dagtotaal aan insuline. Controleer glucose na 1 – 2 uur. GEEN inspanning / sport als glucosewaarden stijgend zijn,
11.1 - 14.9 mmol/l: Hyper:
Geef extra insuline via pomp of pen volgens het advies in onze Diabeter App. Controleer de glucosewaarde na twee uur en bel of mail zo nodig met je behandelteam.
7.8 - 11.0 mmol/l: Verhoogd:
Zo nodig de volgende dag de insulinedosis aanpassen. Adviezen opvolgen zoals in de Diabeter app worden aangegeven.
Iemand met type 1 diabetes die lange tijd hoge glucosewaarden heeft, kan ontregelen in een zogenaamde diabetische ketoacidose (DKA). Een DKA is levensgevaarlijk en kan leiden tot hersenoedeem of coma. Daarom is snelle herkenning van langdurig ‘hoog zitten’ zo belangrijk.
Gevolgen van een hyper of hypo
Een enkele keer een hypo of een hyper hebben, is niet erg. Maar vooral hoge glucosewaarden gedurende langere tijd (maanden) zijn niet goed voor het lichaam. Ze zorgen op de langere termijn voor schade aan bloedvaten. En dit leidt tot een heleboel diabetescomplicaties op latere leeftijd in bijvoorbeeld de nieren, het hart en de ogen. Alle reden om te proberen om ernstige hypo’s te voorkomen. Daarom monitoren we bij Diabeter voortdurend op afstand je bloedglucosewaarden. Die waarden ontvangen we na een upload van je insulinepomp, FGM of CGM. Je ontvangt na zo’n upload een overzichtelijk advies in kleur over het verloop van je bloedglucoseregeling in de afgelopen weken. Heb je veel hoge (rood) of lage waarden (blauw), dan kun je tijdens in overleg met je behandelteam eventuele aanpassingen doen. Zo houden we samen de vinger aan de pols.
Vaak last van hypo's en / of hypers? Laat ons eens vrijblijvend naar je situatie kijken en stel je vragen aan Katja of Grada, diabetesverpleegkundigen.